Bu ayki yazımızda Abdurrahman el-Utbe’nin kaleme aldığı ’Kaynaklar ve Başvurulacak Eserler’ adlı eserden ’Hadis İlimleri’ ile ilgili kitaplardan bu bölümü sizlerle paylaşmak istiyorum.

1- Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadîs
el-Hâkim en-Neysâbûrî telif etmiştir. Hicretin 321. yılında bu âleme teşrif etmiş ve yine hicretin 405. yılında vefat etmiştir.
Bu kitaptan önce ’Ulûmu’l-hadîs’ ile ilgili ilk eseri kapsamlı olarak tasnif eden Kâdî Ebî Muhammed er-Râmehurmuzî’dir. O, ’el-Muhaddisu’l-Fâsıl Beyne’r-Râvî ve’l-Vâ’î’ kitabını kaleme almıştır. Bundan sonra da en-Neysâbûrî ’Ulûmu’l-hadîs’ kitabını kapsamlı olarak kaleme almıştır.
’Ulûmu’l-hadîs’ teriminin ilk kez kullanıldığı kitaptır. 52 nevi’den oluşmak¬tadır. İlk nevi’de, âlî isnâd’ın tanımına, rivayetlere, cerh ve tadile yer vermiştir.

2- el-Kifâye Fî İlmi’r-Rivâye
el-Hatîb el-Bağdâdî telif etmiştir. Hicretin 392. yılında bu âleme teşrif etmiş ve yine hicretin 463. yılında vefat etmiştir.
Bu kitabı; ravilerin hadisi rivayet ederken mustalah ilminden, usulünden, cerh ve ta’dil vb. ilimlerden yoksun olmalarından dolayısıyla kaleme almıştır.

3- el-Îlmâ’ Îlâ Ma’rifeti Usûli’r-Rivâye ve Takyîdi’s-Semâ’
Kâdî İyâz telif etmiştir. Hicretin 476. yılında bu âleme teşrif etmiş ve yine hicretin 544. yılında vefat etmiştir.
Mustalahu’l-hadÎs kitaplarının en önemlisidir.
Müellif kitabın başında hadis-i şeriflerin önemini, hadis-i şerefleri dinlerken takınılacak edepleri ve mustalahu’l-hadis ile ilgili bütün ilimleri kaleme almış ve açıklamıştır. el-İlmâ’ kitabı, İbn-i Salâh’ın kaynak olarak kullandığı eserlerden birisidir.

4- Mukaddimetü İbni’s-Salâh
İbn-i Salâh telif etmiştir. Hicretin 643. yılında vefat etmiştir.
Kitabını ’Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadîs’ diye isimlendirmiş fakat insanlar arasında ’Mukaddimetü İbn-i Salâh’ diye meşhur olmuştur. Bu kitap, bu fende yazılan en kapsamlı hadis usulü kitabıdır.
Mustalahu’l-hadîsi, 65 nevi’den oluşmak¬tadır. Bunların içinde hasen, zayıf, senet, mursel gibi birçok konuları zikretmiştir. Birçok âlim bu kitap hakkında konuşmuş, araştırmışlar yapmıştır.

5- et-Takyîdu Ve’l-Îdâh Şerhu Mukaddimeti İbni’s-Salâh
Hafız Irâkî telif etmiştir. Hicretin 725. yılında bu âleme teşrif etmiş ve yine hicretin 806. yılında vefat etmiştir. Kitabı kaleme almasındaki amaç; meşhur olan bütün hadis usulü ile ilgili kitapları alıp şerh etmektir. İbn-i Salâh’ın telif ettiği kitabı şerh etmiş ve onunla aynı üslubu izlemiştir.
Mustalahu’l-hadîsi 65 nevi’e ayırmıştır. Metinlerini ve müphem olan yerleri açıklamıştır. Kendisi, lügat, şiir, edebiyatta mütemekkin olduğu gibi hadis ilminde de mütemekkindir.