1. Epilepsi Nedir?

Beynimiz 100 milyar hücreden oluşan, herhangi bir bilgisayarla karşılaştırılamayacak kadar karmaşık ve üstün bir sisteme sahip duyusal ve bilişsel bir merkezdir. Bilim ve teknoloji alanında atılan önemli adımlara rağmen insan beyni hala birçok sır barındırmaktadır. Bunlardan birisi olan ve halk arasında “sara hastalığı” olarak da bilinen epilepsi, kısa süreli beynin fonksiyonel bozukluğuna bağlıdır ve beyin hücrelerinde geçici, anormal elektrik yayılması sonucunda ortaya çıkar. Epilepsi nöbetleri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ama daha çok, gençler ile yaşlıları etkiler.

2. Epilepsi ve Nöbetlerin Kaç Çeşidi Vardır?

Epilepsi nöbetlerinin çok değişik çeşitleri mevcuttur. Kırkın üzerinde nöbet tipi tanımlanmıştır. Herkes tarafından epilepsi veya sara dendiği zaman anlaşılan ve iyi bilinen tonik-klonik (kasılmalarla seyreden) nöbetin yanı sıra başkalarının hiç fark edemeyeceği kadar hafif nöbet çeşitleri de vardır. Nöbet tipleri tanımlanmışsa da herkesin geçirdiği nöbet kendine özgü bazı farklılıklar gösterebilir. Hafif bir dalgınlıktan yaygın kasılmalara dek değişen tipte nöbetler bulunmaktadır. Bu da bazı hastalarda epilepsi tanısının konulmasını güçleştirir ve tanı konulması yıllar alabilir. Bazen de başka bir bozukluğun yol açtığı belirtiler yanlış olarak epilepsi tanısı alabilir. Temelde akılda tutulması gereken, nöbeti oluşturan nedenin farklılığı ile, nöbetlerin iki çeşit olduğudur:

1- Parsiyel (beyinde bir bölgeyle sınırlı olmak üzere başlayan nöbet);

2-Jeneralize (beyinde yaygın olarak başlayan nöbet). Nöbet anında yaşananlar (nöbet belirtileri) beyin aktivitesindeki değişikliğin nereden başladığına ve ne kadar hızla yayıldığına bağlıdır. Ne tür nöbet olduğunun bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü bu, muhtemelen hangi epilepsi ilacının daha etkili olacağı konusunda yol göstericidir. Bu nedenle birisi nöbet geçirdiğinde nöbet hakkında notlar almak çok yarar sağlar.

3. Epilepsi Nedenleri Nelerdir?:

a) Beyin tümörleri

b) Cerrahi işlemlerden (beyin ameliyatlarından) sonraki dönem.

c) İskemik lezyonlar: Beyne giden kan akımı azaldığında beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalır ve beyin dokusunda kanlanma, dolayısıyla beslenme bozukluğu oluşur (iskemi). Bu da hücre hasarına yol açar ve epileptik nöbet oluşur.

d) Doğuştan olan bozukluklar

e) Doğum sırasında oluşabilen kafa travması,

f) Febril konvülziyonlar (Ateşe bağlı istem dışı şiddetli kasılmalar): Febril konvülziyonun tek nedeni yüksek ateştir.

g) Enfeksiyon: Tüm vücudu etkileyen ya da şiddetli olan enfeksiyonlar yüksek ateşe ve dolayısıyla febril konvülziyonlara neden olabilirler.

h) Tiroit hastalıkları: Tiroit bezi vücuttaki sıvı dengesinin kontrolünde önemli bir rol oynar. Sıvı dengesi ise epilepsi eğilimini belirleyen bir faktördür. Genellikle tiroit sorununun tedavi edilmesi epilepsinin düzelmesi için yeterlidir.

i) Beslenme: Bazı insanlarda epilepsinin nedeni olarak B6 vitaminin eksikliği saptanmıştır.

4. Epilepsi Tanısı Nasıl Koyulur?

Epilepsi tanısı ve nöbetlerin sınıflandırılması temel olarak nöbetlerin tanımı da dahil olmak üzere hastanın tıbbi öyküsüne ve fiziksel bulgularına dayanmaktadır. Ancak EEG (Elektro Ensefalo Grafi), epilepsi hastalarının tanısında en bilgilendirici olan tek tekniktir; nörolojik özel görüntüleme teknikleri (MR: Manyetik Rezonans, BBT: Bilgisayarlı Beyin Tomografisi) ve diğer tanı işlemleri (Laboratuar tetkikleri gibi) ise tanıyı desteklemek için kullanılmaktadır. Eğer nöbet gözlemlenebilirse, hekimin belirtiler ve nöbet sonrası dönemle ilgili daha ayrıntılı bilgi edinme ihtimali olabilir.

5. Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Eğer hasta bir hastanede acil servise getirilmediyse, genellikle nöbeti olan bir hastayı ilk gören hekim, pratisyen hekim, dâhiliye uzmanı ve pediatrist (çocuk hastalıkları uzmanı) gibi başka bir birinci basamak tedavi hekimidir. Ancak, tanısal işlemlerin yapılması ve ilk tedavinin verilmesi için bir nörologa veya pediatrik nörologa (Nörolog: sinir sistemi hastalıkları konusunda uzmanlık eğitimi almış hekim) gönderilebilir. İyi kontrol edilmiş epilepsisi olan birçok hasta, düzenli izlem için tekrar birinci basamak hekimlerine gönderilirler. Epilepsi kompleks bir hastalık olduğundan, doğru tedavi çok önemlidir. Tedavi genelde bir anti epileptik (epilepsiyi önleyici) ilaç ile yapılır, bir anti epileptik ilacın yeterli olmadığı durumlarda tedaviye bir veya daha fazla anti epileptik ilaç eklenir. Tedavinin yanında kişiye ve ailesine danışmanlık hizmeti de verilmesi faydalı olacaktır. Anti epileptik ilaçların yeterli olmadığı ve epileptik odağın ameliyata uygun olduğu durumlarda ise beyin cerrahisine başvurulur. Epilepsi için uygulanan beyin cerrahisi ’tedavi edici’ olabilir, yani hastayı nöbetsiz bırakabilir. Öte yandan bazı hastaların ameliyattan sonra birinci veya ikinci yılda hiç nöbetleri olmayabilir, ancak daha sonra nöbet tekrarları görülebilir.

6. Epilepsi Nöbetinde İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Öncelikle sakin olun, hastanın yanından ayrılmayın, yardıma gerek varsa başkasını gönderin. Hastanın hareketlerini engellemeye çalışmayın!

a) Hastayı güvenli bir yere yatırın.

b) Ucu sivri veya sert eşyalardan (sivri köşeler vb.) hastayı koruyun.

c) Giysileri sıkıysa giysilerini gevşetin (kravat, kemer gibi), gözlüğünü çıkartın.

d) Sabit ve rahat olacak bir şekilde onu bir tarafa doğru yatırıp, tükürüğünün dışarı akmasını sağlayın. Rahat nefes alması için mümkünse ağzını ve solunum yolunu açık tutun.

e) Kesinlikle ağzına bir şey sokmayın! Dişlerini sıkıyorsa açmaya veya su vermeye çalışmayın. Çünkü çene ile ilgili zorlayıcı hareketler zararlıdır.

f)
Nöbet sırasında ilaç vermeye çalışmayın. Soğan, kolonya, kahve, nane vb. şeyler koklatmayın. Nöbetinin kendiliğinden bitmesini bekleyin.

g) Hastanın, epilepsi krizi olduğu bilinen bir kişi olması halinde, nöbet esnasında yapay solunum veya kalp masajı yapılmasına gerek yoktur.

h) Unutmayın ki, nöbet sonrasında kişi sıklıkla yorgun, ne yaptığını bilemez haldedir, dolayısıyla bu aşamada elinizden geldiğince sakin ve güven verici olun. Engellemeler hasta için olumsuz olabilir, fakat bununla beraber açık bir cama veya yola doğru gitme vb hareketlere yumuşakça engel olmak lazımdır.

Aşağıdaki durumlardan herhangi birisi ile karşı karşıya iseniz ambulans çağırın:

a) Hasta suda nöbet geçirdiyse (örneğin yüzerken),

b) Hastanın üzerinde epilepsi hastası olduğuna dair hiçbir bilgi yoksa veya hastanın bu nöbetinin bir epilepsi hastalığı nedeniyle geçirilip geçirilmediğini bilmiyorsanız,

c) Kişi yaralanmışsa, gebe ise veya diyabet hastası ise,

d) Nöbet 5 dakikadan daha uzun süredir devam ediyorsa,

e) İkinci nöbet, ilk nöbet bittikten çok kısa bir süre sonra başlıyorsa,

f) Kasılmalar bittikten sonra kişinin bilinci açılmıyorsa.

Kaynaklar:
1-http://www.gsk.com.tr/epilepsi/
2-www.MCATurk.com/Epilepsi
3-http://ww w.turkepilepsi.org.tr/