Sinüzit nedir?:

Burun ve göz çevresindeki kemiklerin içinde bulunan boşluklara “sinüs”; bu boþlukların içini döþeyen mukozanın iltihaplanmasına “sinüzit” denir. İnsanlarda 10-20 civarında büyüklü-küçüklü sinüs bulunur. Her sinüsün tek tek veya gruplar halinde buruna açılan drenaj kanalları vardır. Bu kanallardan geçen burun mukozası, aynı bir odanın badanası gibi sinüs içini çepeçevre örter. Normal þartlarda, bu mukoza, aynen tükürük veya gözyaþı gibi berrak bir salgı üreterek bu kanallardan burun içine akıtır ve solunum yolunun nemli olmasını sağlar. Eriþkin bir insanda ortalama olarak günde 500 cc kadar normal burun ve sinüs akıntısı genize akar ve yutulur. Bu akıntı hastalık belirtisi deðildir. Akıntıyla birlikte hava yoluyla buruna ve sinüslere girmiþ olan toz parçacıkları ve bakteriler de taþınır.

Mideye giden bakteriler mide asidi tarafından parçalanarak etkisiz hale gelir. Ancak bazı durumlarda akıntı rahatsız edici hale gelebilir. Allerjik burun hastalıðında, akıntı bol miktarda ve su gibidir; kıvamı arttıðında yapıþkan hale gelir ve yutulması zorlaþır; sinüzit durumunda ise akıntı hem yapıþkan hem de iltihap nedeniyle sarımsı yeþil renkte olabilir.

En çok bilinen þekliyle ise sinüsler, burnun her iki yanında ve 4 ayrı isimde bulunurlar. Burnun hemen yan taraflarında bulunan ve sinüslerin en büyüðü olan sinüs maksiller sinüs’tür. Bunun dıþında burnun üst tarafında, alın kemiði içinde bulunan sinüse frontal sinüs, burnun arka ve üst tarafında bulunan ve orta hatta tek olan sinüse sfenoid sinüs denir. Ayrıca burnun yan ve üst taraflarında bir çok küçük boþluktan ibaret bölümlere de etmoid sinüs denir. Bütün bu sinüsler bir delik aracılıðı ile burun içine açılırlar. Buruna açılan bu delikler sinüslerin havalanmasını da saðlarlar.

Eriþkinlerde enfeksiyon en sık maksiller sinüslerde görülür, Bunu etmoidler, frontal ve sfenoid sinüsler takip eder. Çocuklarda ise en sık etmoid sinüsler etkilenir. Birkaç sinüsün enfeksiyonuna polisinüzit, tüm sinüslerin enfeksiyonuna pansinüzit adı verilir.

Sinüsler ne iþe yarar?:

Aslında bu sinüslerin fonksiyonları tam olarak aydınlatılmıþ deðildir; ancak sesin resonansının saðlanması, solunum havasının nemlendirilmesi ve ısıtılması ile zararlı partiküllerin tutulması gibi görevleri vardır. Sinüslerin yüz kemiklerine hafiflik verdiði ve netice olarak baþta dengeyi saðladıðı da savunulmaktadır.

Sinüsler herkeste var mıdır?:

Her eriþkinde sinüs mutlaka vardır; ancak sinüslerin geliþimi zaman alır. Doðumda sadece maksiller ve etmoid sinüsler mevcuttur. Onlar da filmlerde bile görülemeyecek kadar küçüktürler. Maksiller sinüs 3 yaþında anlamlı büyüklüðe gelir ve ancak puberte çaðında eriþkindeki boyutuna ulaþır. Frontal sinüs doðumda yoktur. 6 yaþında filmlerde görülebilecek boyuta gelir. Yine puberte çaðında eriþkin boyutuna ulaþır. Etmoid sinüsler doðumda var olmasına raðmen giderek büyür ve 12 yaþ civarında eriþkindeki boyutuna ulaþır. Sfenoid sinüs doðumda yoktur. 5 yaþından itibaren geliþimi hızlanır ve puberte çaðında eriþkin boyutuna ulaþır. Sinüslerin büyüklüðü kiþiye göre deðiþir. Frontal sinüsün hiç olmaması seyrek görülen bir durum deðildir.

Sinüzit nasıl oluþur?:

Burun ve sinüsler; bakteri ve virüslerin sık sık yerleþip iltihap yaptıðı bölgelerdir. Bu bölgelerde her zaman iltihaba yol açacak bakteri ve virüs bulunur ancak normal çalıþan bir sinüste iltihap her zaman olmaz. Eðer sinüsün normal çalıþmasına engel olacak bir durum varsa kolaylıkla sinüs iltihabı (sinüzit) geliþir. Sinüzit oluþması için koruyucu mekanizmaların bozulması gerekir. Bu mekanizmaların en önemlisi tüylü hücrelerin yaptıðı temizliktir. Hücrelerin çalıþması daha çok soðuk algınlıðı denilen viral hastalıklar sırasında bozulur. Ayrıca sinüslerin içini döþeyen örtü kalınlaþır. Bu durum sinüslerin burunla baðlantısını saðlayan kanalların da tıkanmasına yol açar. Bunun ardından bakteriler sinüs içerisinde çoðalarak sinüzit dediðimiz hastalık tablosunu oluþturur. Bakteri ve virüs dıþında nadiren de olsa mantarlar da iltihap yaparlar.

Kaç tür sinüzit vardır?:

Sinüzit genel olarak akut ve kronik (müzmin) olarak ikiye ayrılır. Akut sinüzit yeni oluþan sinüzit anlamına gelir. Uygun tedavi edildiðinde tamamen iyileþir; ancak kronik sinüzit sinüslerde sürekli bir iltihap anlamına gelir ve tedavisi de zordur. Birçok kez ameliyat gerektirir.

Akut sinüzit, tipik olarak “viral üst solunum yolları enfeksiyonu” da denen bir “nezle”yi takiben ortaya çıkar. Mevsim deðiþikliði, alerjik reaksiyonlar, vücut direncinin düþmesi, banyo yapıp hemen sokaða çıkma nedeniyle özellikle kıþ aylarında grip ya da nezle oluruz. Organizma bu durumu atlatamayabilir ve enfeksiyon sinüslere yayılır. Burun ve sinüs mukozasındaki (özellikle drenaj kanalındaki) þiþlik, sinüsten buruna salgı akıþını bloke ederek, sinüs içinde göllenmesine ve ikincil bakteri enfeksiyonuna yani “sinüzite” yol açar. İlk olarak ortaya çıkan ve tekrarlamayan bu duruma “Akut sinüzit” denir

Burun polipleri, büyük geniz etleri, konka hipertrofileri ve septal deviasyon gibi burun anatomik bozuklukları, alerji ve bazı kalıtsal mukoza hastalıkları da mekanik ve fonksiyonel drenaj bozukluðu yaparak sinüzite yol açabilirler. Kronik sinüzitlerin altında yatan nedenler de genellikle bahsedilen bu bozukluklardır.

Sinüzitin belirtileri nelerdir?:

Akut ve kronik sinüzitin belirtileri biribirinden farklıdır. Akut sinüzitte þikayetler daha þiddetlidir. Akut sinüzit, tipik olarak uzayan bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. Bir haftadan fazla devam eden nezlelerin büyük çoðunluðu sinüzittir. Hastayı en çok rahatsız eden þikayetlerden biri aðrıdır; ancak, halk arasında bilinenlerin aksine sinüzitlerin çoðunda “baþ aðrısı” olmaz. Aðrı, iltihaplanan sinüsün bulunduðu bölgeye göre baþ aðrısı, yüz aðrısı, göz çevresinde aðrı þeklinde olur. Bu aðrılar karakteristik olarak öne doðru eðilme, aðır bir þey kaldırma, öksürme, baþını sallama gibi hareketler sırasında sinüslerdeki basınç artıþına baðlı olarak artar. Sinüzit aðrısının özellikleri kafada basınç hissi, özellikle kafatasının ön bölümünde zonklayıcı aðrı karakterindedir. Etkilenen sinüs üzerine basınç uygulanması ya da üzerine vurulması ile sıklıkla hassasiyet görülür. (Örneðin, maksiller sinüzitte yanak üstü, frontal sinüzitte alında ve etmoid sinüzitte burnun göze komþu olan tarafında, sfenoid sinüzitte oksipitalde, temporalde ve kafatası merkezinde tipik aðrılara neden olur.) Ayrıca burun tıkanıklıðı, koku duyusunda azalma, sarı-yeþil burun ve geniz akıntısı, ateþ, yüz-göz-çene ve diþlerde aðrı, kırıklık, yorgunluk ,aðız kokusu, burun kanaması, göz kapakları ve yüzde þiþme, boðaz aðrısı, bazen ses kısıklıðı gibi belirtiler olur. Özellikle eriþkinlerde tek taraflı burun akıntısı her zaman sinüzit þüphesi uyandırmalıdır. Öksürük hem akut hem de kronik sinüzitin belirtisidir. Kronik sinüzitte þikayetler daha uzun süreli olmasına raðmen daha hafiftir. Aðrı daha seyrek hatta bazen yoktur. Hastayı en çok geniz akıntısı ve buna baðlı boðaz aðrısı ve öksürük rahatsız eder. Bunun dıþında yine burun tıkanıklıðı, yüzde dolgunluk hissi ve aðız kokusu olur. Sinüzit ve bronþit sık olarak bir arada görülebilir. Kronik sinüziti olan hastalar bazen akut dönemler yaþayabilirler. Sinüzit seyri sırasında ortaya çıkan alın ve gözde aðrılı þiþlikler, çift görme ve genel durum bozukluðu, sinüzit komplikasyonu olabilir. Aktif tedavi gerektirir. Mutlaka hekime baþvurulmalıdır. Sinüzit belirtileri, çocuklarda huzursuzluk, inatçı öksürük ve geniz akıntısına baðlı öðürme ve kusma þeklinde olabilir.

Teþhis nasıl konur?:

Hastanın þikayetleri ve muayene bulgularına göre sinüzit düþünülse bile kesin teþhis radyolojik olarak yani çekilen filmlerle konur. Bunun için en çok çekilen film Waters filmi denilen ve daha çok maksiller sinüsü inceleyen bir filmdir. Diðer sinüsler içinde deðiþik açıdan çekilen filmler vardır; ancak bu çekilen normal filmler pratikte faydalı olmasına raðmen yanılma payları oldukça fazladır. Bu nedenle özellikle tedaviye cevap vermeyen veya ameliyat düþünülen hastalarda mutlaka bilgisayarlı tomografi çekilmelidir. Bilgisayarlı tomografi burun içi ve sinüsler hakkında bize çok faydalı bilgiler vermektedir.

Sinüzitin ne gibi tehlikeleri vardır?:

Sinüzit uygun antibiyotik ve yardımcı ilaçlarla veya gerektiðinde ameliyatla tedavi edildiðinde ciddi problemlere yol açmayan bir hastalıktır; ancak iltihabın yayılmasına baðlı bazı komplikasyonlar geliþebilir. Bunlardan en önemlileri iltihabın göz çukuru içine yayılması ve körlüðe kadar gidebilen hastalıklar, beyin zarına veya beyin içine yayılarak abse oluþması, iltihabın sinüs içinde abseleþmesi ve kemik iltihabı sayılabilir. Bu tür durumlar oluþtuðunda tedavi daha ciddi yapılmalıdır ve ilaç tedavisiyle birlikte ameliyat gerektirir.

Nasıl korunulabilir?:

Hastaların sinüzit olmamak veya olunursa kolay tedavi edilebilmek için dikkat edebilecekleri birkaç þey vardır. Bunun için soðukta kalmamak, saçların ıslak kalmaması, yaþadıkları ortamın nemi ve ısısının uygun olması, sigaranın dumanında dahi kalınmaması, alerjiye yol açabilecek toz, duman veya diðer irritan maddelerden uzak kalınması gibi önlemler alınabilir.

Sinüziti olan hastaların dikkat etmesi gereken konular nelerdir?:

Sinüziti olan hastaların nezle, grip gibi viral hastalıklardan korunması gerekir. Bu tip etkenlerden korunmak zor olduðundan grip aþısı denenebilir. Alerjik riniti (saman nezlesi) olanlarda allerji kontrol altında olmalıdır. Islak saçla sokaða çıkma sonrası oluþan baþ aðrısı, daha çok, baþ derisinin üþümesi sonucu oluþan nevralji veya kas gerilim aðrısıdır; ancak, üst solunum yollarının enfeksiyonu sırasında üþütmek sinüzit oluþumunu kolaylaþtırır. Tekrarlayan sinüziti olan hastaların havuza girmeleri sakıncalıdır.

Sinüzit olan hastalara uygulanan tedavi yöntemleri nelerdir?

(Sinüzit nasıl tedavi edilir?):

Sinüzit tedavisinde hedef, drenajı bozulan sinüste üreyen bakterinin öldürülmesi, drenajın saðlanarak sinüsün temizlenmesidir. Bu delikler açılmazsa sinüs iltihapları yok edilemez.

Akut sinüzitlerde, bakteriyi öldürmek için antibiyotik en çok sinüzite sebep olan bakteriler hesaba katılarak seçilir. Antibiyotik tedavisi en az 10 gün hatta bazen 15-20 gün sürmelidir. Sinüs deliklerinin açılması ve drenajın saðlanması için dekonjestan amaçlı burun damlaları, spreyler ve aðızdan kullanılan burun açıcı bazı ilaçlar vardır. Spreyler 5 günden fazla kullanılmamalıdır. Burun temizliðine dikkat edilmelidir. İlaçlara cevap alınmayan durumlarda sinüziti kolaylaþtıran baþka faktörlerin varlıðı araþtırılır ve uygun þekilde tedavi edilir. Ancak bazen ameliyat gerekebilir.

Kronik sinüzitlerde de yine önce ilaç tedavisi uygulanabilir. Alerjik reaksiyonlar ve diþ enfeksiyonları mutlaka tedavi edilmelidir; ancak, kronik ve tekrarlayan sinüzitlerde burun içindeki anatomik ve fonksiyonel bozukluklara yönelmek gerekmektedir. Bu da genellikle bir ameliyat anlamına gelmektedir. Ameliyat kararından önce mutlaka bir sinüs tomografisi çektirilerek sinüzite yol açan patoloji ve patolojiler doðru tespit edilmelidir.

Evde uygulanabilecek bir tedavi yöntemi var mıdır?:

Tıbbi tedavinin yanı sıra, evde, buðu, buhar tedavisi, burun damlaları ve tuzlu su ile burun temizliði yapılarak, burnun açık tutulmasına özen gösterilmesi tedavinin baþarısını artıracaktır.

Hangi durumlarda ameliyat gerekli olur?

Ameliyat sonrasında sinüzitin tekrarlama ihtimali var mıdır? Ameliyatın riskleri nelerdir?:

Her sinüzit ameliyat edilmez. Akut sinüzitler genellikle ilaç tedavisine yanıt verdikleri için ameliyata nadiren ihtiyaç duyulur; ancak kronik ve tekrarlayan sinüzitlerde, burunda et veya kemik eðriliði (deviasyon) bulunması gibi durumlarda ya da komplikasyon geliþen vakalarda, sinüs drenaj kanalları ve genizi tıkayan-daraltan patolojilerde, bu patolojiyi ortadan kaldırmaya yönelik ameliyat en iyi çözümdür.

Modern sinüs cerrahisinde sinüs ameliyat edilmez. Sinüsün drenajını bozan patoloji ameliyat edilir. Tekrarlayan burun poliplerinde, ameliyat sonrası yeniden polip oluþursa, sinüzit de oluþabilir. Ameliyatın hayati tehlike yaratan bir riski olmamakla birlikte nadir komplikasyonlar oluþabilir. Saðlam hiçbir dokuya zarar vermeden, sadece hastalıða neden olan lezyonlar çıkartılıp, hücreler temizlendiðinde FESS (Fonksiyonal Endoskopis Sinüs Cerrahisi) yöntemi ile artık kronik sinüzit vakalarının %90 ına yakını tedavi edilebilmektedir.

Ameliyattan sonra nelere dikkat edilmeli?:

Endoskopik yöntemle yapılan ameliyattan sonra en önemli konu pansumanların uygun yapılmasıdır. Sinüzit ameliyatında pansuman burun içinin uygun þekilde temizlenmesi anlamına gelir. Bunun için baþlangıçta birkaç günde bir daha sonra daha seyrek olarak hastanın doktoruna gitmesi gerekecektir. Kaç günde bir temizlenmesi gerektiði ameliyatın seyrine ve doktorun tercihine göre deðiþir. Doktor, her pansumandan sonra bir sonraki görüþme zamanını söyleyecektir. Hasta kendisi burun içini serum fizyolojikle yıkayarak yapıþma ve birikintileri önlemeye çalıþabilir.